Doğal Felaketlerin Kalp Sağlığına Etkileri

Dünyada deprem ya da diğer doğal felaketlerin yaşandığı bölgelerde yapılan bazı çalışmaların sonuçları, kardiyovasküler olayların ve bu olaylara bağlı ani ölümlerin arttığını göstermiştir. Bu artış ilk bir haftalık dönemde en yüksek seviyededir. Takip eden haftalarda ise bu etki azalarak devam eder.  Kalp sağlığı büyük çaptaki doğal felaketlerden doğrudan etkilenir.

Son yıllarda yaşanan doğal felaketler ve yol açtığı zararlar, içinde bulunduğumuz yüzyılın ilk yarısına kıyasla yaklaşık 6 kat artış gösterdi.  Örneğin, sadece 2004 yılında dünya çapında 324 doğal felaket meydana geldi ve 141 milyon can kaybı yaşandı. Dünya nüfusunun ve şehirlerin daha kalabalık olması, felaketlerin neden olduğu elektrik, gaz ve içme suyu sistemlerindeki hasarlar ve yaşam alanlarının elverişsiz hale gelmesinden daha fazla kişinin etkilenmesine neden oluyor. 

Felaketlerin yaşandığı bölgelerde, bir süre sonra bulaşıcı hastalıkların artış göstermesi yanında, bulaşıcı olmayan hastalıklar olarak gruplandırdığımız, kalp hastalıkları, inme, kanser, diyabet, kronik akciğer hastalığı gibi hastalıkların da insidans ve prevalansı artmaktadır. 

Kardiyovasküler hastalıklar, bulaşıcı olmayan hastalıkların temel bir kategorisidir. Giderek yaşlanan nüfus, ortalama yaşam süresinin uzaması ve sağlıksız yaşam alışkanlıkları kardiyovasküler hastalıkların görülme sıklığını arttırmaktadır.  

Kalp ve damar hastalıkları birçok etmenle ilişkilidir

Doğal felaketlerin yaşandığı dönemlerde konutlar, sağlık merkezleri ve altyapıların yıkımı, ilaç ve medikal ekipmanlara erişilememesi ve aynı zamanda fiziksel ve zihinsel strese neden olması nedeniyle, kardiyovasküler hastalıkların yönetimi temel bir zorlukla karşı karşıyadır. 

Ülkemiz deprem kuşağında yer aldığından, yaşadığımız en yıkıcı doğal felaket depremler olmaktadır. Böylesi büyük felaketler, özellikle hazırlıksız olunması durumunda, hem kısa dönem hem uzun dönem birçok sorun yaşanmasına neden olurlar. 

Savaş Ya da Kaç

Olay anında ve olaydan hemen sonra, sempatik sinir sistemi devreye girer. Sempatik sinir sistemi vücudunuza “savaş ya da kaç “ komutunu verir. Vücutta adrenalin ve noradrenalin salgılanır. Bu aslında tehlike anında insanların çabuk hareket etmesini ve tehlikelere karşı alarm durumuna geçmesini sağlayan, hayat kurtarıcı bir mekanizmadır. Tansiyon yükselir, kalp atışları hızlanır. Bu ilk anlık tepkidir. 

Sonraki süreçte ise yaklaşık birkaç hafta boyunca, yaşanılan çevrenin değişimi, günlük rutinin bozulması, uykusuzluk, düzensiz beslenme, yeterli sıvı alınmaması, kayıplara bağlı üzüntüler gibi ruhsal ve fiziksel strese yol açan faktörler kalp sağlığını olumsuz etkiler. 

Depremin Kardiyovasküler Sisteme Etkisi

2011’deki Büyük Doğu Japonya depremi sonrası yapılan araştırma, önceki yıllarla kıyaslandığında, haftalık akut koroner sendrom, hastane-dışı kardiyak arrest, inme, kalp yetmezliği gibi kardiyovasküler hastalıklarda anlamlı bir artış olduğunu göstermiştir. 

Hipertansiyon, kardiyovasküler hastalıklar açısından en önemli risk faktörlerinden biri olduğundan, felaket sonrası yükselen kan basıncı değerlerinin, kardiyovasküler olayların artışında önemli rolü olduğu söylenebilir.  Hipertansiyonla ilişkili, inme, koroner arter hastalığı ve kalp yetmezliği riski felaketler sonrası ikiye katlanmaktadır. 

Ek olarak, sempatik sinir sisteminin aktivitesine bağlı gelişen Takotsubo kardiyomiyopatisi ve pulmoner emboli de ilk birkaç haftada artış gösteren durumlardandır. 

Felaketler Dönemlerinde Hipertansiyon Takibi Önemlidir

Doğal felaketler açısından risk altında olan bölgelerde, en önemli olan durum, öncesinde ilgili kurumlar tarafından alınacak önlemler ve oluşacak krizlere karşı hazırlıklı olmaktır. Kronik hastalıkları olan kişilerin mümkün olduğunca hızlı bir şekilde ilaçlarına ulaşabilmeleri önemlidir.  Özellikle üzerinde durulması gereken iki durum, hipertansiyon takibi ve stres yönetimidir. Stresin kardiyovasküler sistem üzerindeki olumsuz etkileri birçok çalışmayla gösterilmiştir.

Kişilerin bireysel olarak yapabileceği şeyler sınırlıdır. Özel sağlık durumlarını yazdıkları notları ve düzenli kullandıkları ilaçları su geçirmez bir poşet içinde kolay erişilebilir bir yerde muhafaza etmek, her zaman yakınında su bulundurmak, deprem felaketlerinin sık yaşandığı bölgelerde deprem anı tatbikatı yapmak, yapılabilecek bireysel hazırlıklardandır. Felaketi yaşamış kişilerin de psikolojik olarak destek almaları ve stres yönetimini yapabilmeleri önemlidir. 

Kaynaklar:

• Cardiovascular Diseases in Natural Disasters; a Systematic Review – Arch Acad Emerg Med. 2021 May 
• Time course of disaster-related cardiovascular disease and blood pressure elevation – Nature 2021 August
• Disaster hypertension and cardiovascular events in disaster and COVID-19 pandemic – The Journal of Clinical Hypertension 2021 February