Balık Yağı Kullanımında İçerik ve Dozun Önemi

Balık yağları, en popüler ve en yaygın kullanılan gıda takviyeleri arasındadır. Amerikan Besin ve İlaç Dairesi (FDA), geçtiğimiz aylarda, kardiyovasküler risk taşıyan ve trigliserit seviyesi 150 mg/dL’den fazla kişiler için, bir omega-3 yağ asidi preparatı olan ikosapent etil’in ikincil tedavi olarak kullanılmasını onayladı.

Çoklu doymamış yağ asitleri ailesine ait olan omega-3 yağ asitlerinin, insanlar tarafından ihtiyaç duyulan üç majör tipi bulunur. Alfa-linolenik asit (ALA), eikosapentaenoik asit (EPA), dokosaheksaenoik asit (DHA). Alfa-linolenik asit esansiyel bir yağ asididir.  Vücutta sentezlenmediğinden dışarıdan besin yoluyla alınması gerekir. Bazı kuruyemişler, bitkisel yağlar, keten tohumu, koyu yeşil yapraklı sebzeler ALA kaynaklarındandır.

Daha uzun zincirli EPA ve DHA gibi yağ asitleri ALA’dan sentezlenebilir. Ancak bu, vücut için yeterli bir miktar olmadığından ve yaşla birlikte bu sentezlenme azaldığından, EPA ve DHA balık tüketimiyle ya da balık yenilemediği durumlarda takviye olarak alınmalıdır.

Omega-3 yağ asitlerinin, kardiyovasküler faydalarını inceleyen çeşitli çalışmalar bulunmaktadır. Bu çalışmalar, en iyi etki için omega 3 yağ asitlerinin hangi hasta grubuna, hangi formülasyonunun, hangi dozda fayda sağlayacağını göstermeyi hedefliyor.

İlaç olarak geliştirilen, EPA’nın yüksek oranda saflaştırılmış etil esteri olan ikosapent etil’in etkilerini anlamak için yapılan REDUCE-IT çalışmasının sonuçlarına göre,  statin tedavisi yanında, günde 2 kez 2 gr (toplam 4 gr) ikosapent etil kullanımının, inme veya kalp krizi gibi bir kardiyovasküler olay yaşanma riskini yaklaşık % 25 oranında azalttığı bulundu. Ayrıca trigliserit seviyelerinde de yaklaşık % 18 oranında düşme gözlendi.

45 yaş ve üzerindeki, 8.179 kişinin dahil edildiği bu çalışmada, katılımcılarda  ya aterosklerotik kardiyovasküler hastalık öyküsü vardı ya da 50 yaş üzerinde ve diyabete eşlik eden diğer kardiyovasküler risk faktörlerine sahiplerdi. Başlangıçta grubun açlık trigliserit düzeyi 150-500 mg/dL arasında ve LDL kolesterol seviyeleri 40-100 mg/dL arasındaydı ve % 93’ü çeşitli dozlarda statin tedavisi almaktaydı.

Daha önceden, 2007 yılında sonuçları yayınlanan JELIS (The Japan EPA Lipid Intervention Study) çalışmasında, 18,645 Japon hasta üzerinde, düşük yoğunluklu statin tedavisi ile birlikte, günde 1,8 gr saf EPA’nın (DHA içermeksizin) kardiyovasküler etkileri incelendi. Çalışma, ani kardiyak ölüm, ölümcül ve ölümcül olmayan kalp krizi, kararsız angina ve revaskülarizasyon gibi büyük kardiyovasküler olaylarda anlamlı bir azalmayı gösterdi.

REDUCE-IT’de kullanılan EPA dozu JELIS’den daha yüksek olmasına rağmen, önceki analiz, batı popülasyonundaki günlük 4 g doz ile Japon popülasyonundaki günlük 1,8 g dozun, dolaşımdaki EPA seviyelerinin benzer etkileri olduğunu gösterdi.

STRENGTH (Outcomes Study to Assess Statin Residual Risk Reduction With EpaNova in HiGh CV Risk PatienTs With Hypertriglyceridemia), omega-3 yağ asitlerinin kardiyovasküler faydaları ile ilgili yapılan ikinci çalışmadır. İlki olan REDUCE-IT,  yalnızca EPA içeren ikosapent etilin (DHA içermeksizin), kalp krizi, inme, unstabil angina revaskülarizasyon gibi kardiyovasküler riskleri, plaseboya kıyasla % 25 azalttığını gösterdi.

Bütün olarak ele alındığında, REDUCE-IT çalışmasından elde edilen klinik sonuçlar dikkat çekicidir. Günümüzdeki yaşam tarzının da etkisiyle, gitgide artan obezite ve metabolik sendromun bir sonucu olarak, gelecekte lipit bozukluğu ve trigliserit yüksekliği olan birey sayısında artış öngörülmektedir.

Statin tedavisi ile LDL kolesterol seviyesinin düşürülmesi hedeflenmesine rağmen, yüksek trigliserit değerleri, aterosklerotik kardiyovasküler hastalık için bağımsız bir risk faktörü olmaya devam etmektedir.

Bu noktada, ikosapent etil’in trigliserit seviyeleri üzerindeki etkileri yüz güldürücüdür. Ayrıca, LDL kolesterolde düşüş, inflamasyon belirteçlerinde düşüş ve membran stabilize edici etkileri olabileceği gözlenmiştir. Yine de, etki mekanizması henüz tam olarak anlaşılamamıştır ve bu konuda daha ileri çalışmalar gerekmektedir.

Çalışmadaki bir diğer önemli husus, rapor edilen yan etkilerdir. Katılımcıların bazılarında atriyal fibrilasyon veya kalp atışı düzensizliği görüldü. Ayrıca yine bazı katılımcılarda kanama riskinde artış bildirildi ve kan sulandırıcı ilaçların etkisini arttırabileceği düşünüldü.

Bazı katılımcılarda ise , eklem ağrısı, el ve ayaklarda şişme gibi etkiler gözlendi. Bu dozda, EPA kullanımı için mutlaka doktora danışılması gerekmektedir.

REDUCE IT, yalnızca ikosapent etil için elde edilen sonuçları gösterir. Bahsedilen faydalar, piyasada satılan tüm balık yağları için genellenemez. Omega-3 yağ asitlerinin vücut için pek çok faydası bulunur. DHA ve EPA için haftada 2-3 kez balık ve ALA için ceviz gibi kuruyemişler, keten tohumu, koyu yapraklı sebzeler, bitkisel yağların tüketilmesi önerilir.

Kaynaklar:

Cardiovascular Risk Reduction with Icosapent Ethyl for Hypertriglyceridemia – New England Journal of Medicine

Not All Fish Oils Are Created Equal: Insight From REDUCE-IT – American College of Cardiology Articles